Soru Sor
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Organik kimya karbon elementinin kimyasıdır. Yani,organik bileşiklerde temel element karbonudur. Organik bileşiklerin sayısının çok olma sebebi karbon elementinin özellikleriyle ilgilidir.
Karbon Elementi (C) periyodik cetvelde 4A grubunun ilk elementidir. Son elektron katmanında yer alan elektronlara değer verilmiştir. Karbon atomunun değerlik elektron sayısı dörttür. Karbon atomu, değerlik elektronlarını ortak kullanarak başka karbon atomlarıyla veya farklı atom ya da atom gruplarıyla dört tane kovalent bağ yapar.
Azot Elementi (N) periyodik cetvelde 5A grubunda yer alır. Azot atomunun son elektron katmanında beş tane elektronu bulunur. Azot atomunun Lewis gösterminide 1 Tane Ortaklaşmış Elektron Çifti 3 Tane de ortaklaşmış elektronu bulunur. Ortaklaşmamış Elektronlar Bağ Yapan Elektronlardır.
Oksijen (O) periyodik cetvelde 6A grubunda yer alır. Oksijen atomu Lewis yapısı ile gösterildiğinde 4 tane ortaklaşmış elektronu 2 tane de ortaklaşmış elektronu vardır.
Tarih: 2018-03-03 13:16:43 Kategori: Kimya
Soru Tarat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Hidrokarbonlar Nedir
Karbon Elementi (C) periyodik cetvelde 4A grubunun ilk elementidir. Son elektron katmanında yer alan elektronlara değer verilmiştir. Karbon atomunun değerlik elektron sayısı dörttür. Karbon atomu, değerlik elektronlarını ortak kullanarak başka karbon atomlarıyla veya farklı atom ya da atom gruplarıyla dört tane kovalent bağ yapar.
Azot Elementi (N) periyodik cetvelde 5A grubunda yer alır. Azot atomunun son elektron katmanında beş tane elektronu bulunur. Azot atomunun Lewis gösterminide 1 Tane Ortaklaşmış Elektron Çifti 3 Tane de ortaklaşmış elektronu bulunur. Ortaklaşmamış Elektronlar Bağ Yapan Elektronlardır.
Oksijen (O) periyodik cetvelde 6A grubunda yer alır. Oksijen atomu Lewis yapısı ile gösterildiğinde 4 tane ortaklaşmış elektronu 2 tane de ortaklaşmış elektronu vardır.
Tarih: 2018-03-03 13:16:43 Kategori: Kimya
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Yorum Yapx
Hidrokarbonlar Resimleri
Hidrokarbonlar Sunumları
Hidrokarbonlar Videoları
Hidrokarbonlar Soru & Cevap
Hidrokarbonlar Ek Bilgileri
-
1 6 yıl önceHidrokarbon Nedir?
Kimyada yalnız hidrojen ve karbondan oluşan bileşiklerdir. Hidrokarbona aynı zamanda hidrokarbürde denilmektedir. Hidrokarbonlar organik bileşikler sınıfına girerler. En basit hidrokarbon metandır. Metan bataklık gazı olarak bilinmektedir. Metan bir karbon ve dört hidrojen atomunun birleşmesinden oluşan bir hidrokarbon’dur.
Hidrokarbonlar çok çeşitlidir. Ancak genel olarak iki grupta toplamak mümkün olmaktadır.
-Doymuş hidrokarbonlar
-Doymamış hidrokarbonlar
Hidrokarbonları yapılarına bağlı olarak da üç grupta toplamak mümkündür.
-Alifatik hidrokarbonlar
-Alisiklik hidrokarbonlar
-Aromatik hidrokarbonlar
Doymuş hidrokarbonlar yalnız bir bağ, doymamış hidrokarbonlar ise bir ya da daha çok bağ içeririler. Alifatik ve alisiklik bileşikler de kendi içlerinde doymuş ve doymamış olarak iki gruba ayrılmaktadır. Doymuş alifatik hidrokarbonlara alkanlar ya da parafinlerde denilebilmektedir. Aromatik hidrokarbonlar bir veya daha çok benzen halkası ihtiva ederler. Aromatik hidrokarbonlar ise C-C ve C=C bağları biçiminde altı köşeli karbon halkası oluştururlar. Benzen ve türevleri, toluen, ksilen, naftalin birer aromatik hidrokarbondur. Doymuş hidrokarbon, mümkün olan en çok hidrojeni ihtiva eden hidrokarbonlardır.
Doymamış hidrokarbonlarda ise karbonlar birbirlerine çift veya üçlü bağ ile bağlanmışlardır. Alifatik hidrokarbonlar, hidrojen atomlarının bağlı olduğu düz veya dallanmış karbon zincirlerinden meydana gelmiştir. Alifatik hidrokarbonlar açık zincirlerle birbirine bağlanmış karbonları içerir. Alkan, parafin ve metalle başlayan seri, alkan ya da etilen serisi, aklin ya da asetilen serisi alifatik hidrokarbonlardır. Alisiklik hidrokarbonlarda karbon atomları üç ya da daha çok karbon atomundan oluşan bir halka oluşturacak biçimde birleşirler. Siklopropan, sikloheksan ve terpen tipik alisiklik hidrokarbon örnekleridir.
Bazı hidrokarbonlar tabiatta bulunur. Bunlar yer gazı, petrol, terpenler ve tabii kauçuktur. Bir kısmı da suni yollarla elde edilmektedir. Suni yolla elde edilen hidrokarbonların bir kısmı maden kömürünün damıtılmasıyla ele edilmekte diğer bir kısmı ise kalsiyum karbür ve benzeri metal karbürlerin suyla birleşmesinden oluşmaktadır. Hidrokarbonların büyük bir çoğunluğu petrol ya da kömür katranından üretilmektedir.
Hidrokarbonlar kimya sektörünün birçok alanında kullanılmaktadır. Hidrokarbonların birçok çeşidi endüstri sektörü içinde çok önemlidir. Metan hidrokarbonu tabii gazların temel maddesidir. Bir hidrokarbon türevi olan metan gazı, günümüzde bütün dünya da çıkartılan hemen hemen tüm yeraltı doğal gazlarının içinde bulunan ve bu kaynakların temel bileşenini oluşturan doğal bir maddedir. Metan gazı kimyasal olarak CH4 şeklinde ifade edilen ve oldukça yanıcı özelliğe sahip olan bir gazdır. Benzin hidrokarbonlar karışımı olduğu gibi benzen, naftalin ve asetilen de birer hidrokarbon’dur. Hidrokarbonlar pratik açıdan da çok önemlidir. Çünkü organik bileşiklerin birçok sınıfının sistematik olarak adlandırılması, hidrokarbonların adlandırılması esasına dayanmaktadır. Karboksilik asitler, aldehitler, esterler, alkoller birer hidrokarbon türevidir.
Hidrokarbonların yakın ürünü olan doğal gaz, gazolin, fuel oil çok önemli enerji kaynaklarındandır. Seçilmiş hidrokarbonların polimerizasyonuyla; polietilen, polipropilen, polistiren, sentetik, lastik ve reçine gibi maddeler elde edilir.
Karbon ve hidrojenden oluşan bileşik. Hidrokarbonlar, organik kimyaya bağlı önemli bir bileşik sınıfı (yüz binlerce bileşik) oluştururlar.
Hidrokarbon Sınıflandırması
Hidrokarbonlar, art arda birçok kümeye bölünmüştür. Öncelikle, kapalı zincirler içermeyen alifatik ya da asiklik hidrokarbonlarla, en azından bir halka içeren siklik (halkalı) hidrokarbonlar birbirinden ayırt edilir.
ALİFATİK HİDROKARBONLAR. Aynı yapı özellikleri taşıyan hidrokarbon kümelerini içerirler; her bir kümede, zincirler çizgisel ya da dallanmış olabilir. Genel formülü C„H2„~2 olan doymuş hidrokarbonlar, yani parafinler ya da alkanlar, bütandaki gibi (CH3-CH2-CH2-CH3) yalnızca basit karbon-karbon bağları içerirler. Doymamış hidrokarbonlar arasında şunlar ayırt edilir: 1. Etilenik hidrokarbonlar, yani olefinler ya da alkenler, C„H2n formüllü, moleküllerinde en az bir karbonkarbon çift bağı içeren bileşiklerdir; büten (CH-CH= CH-CH3 )bir monoetileniktir; bütadiyen (CH,=CH-CH=CH,) dietilenik bir hidrokarbon, yani bir diendir; polietilenikler birçok çift bağ taşırlar; asetilenik hidrokarbonlar, yani alkinler Cn Hsn-2 formüllü, moleküllerinde en azından bir üçlü bağ bulunan bileşik lerdir:büt i n (CH:,-C = C -GH;,). monoasetileniktir; poliasetilenikler de vardır; 3. karışık, etilenik- asetilenik hidrokarbonlar hem çift, hern üçlü bağ taşırlar.
SIKLIK HİDROKARBONLAR. Birçok kümeye ayrılırlar: İki ya da daha fazla halkadan kurulu, sikloheksan ya da spirobisikloheksan gibi doymuş halkalılar: halkalarında en az bir çift bağ taşıyan siklenik halkalılar; çekirdeklerinde, elektronların belirli bağlarda yerleşik olmadığı (benzen ve aromatik diziler) ve dilenil gibi çok halkalı olabilen aromatik hidrokarbonlar.
BAŞKA HİDROKARBONLAR. Terpenli hidrokarbonlar alifatik ya da sıklık olabilirler, ama, kaba formülleri hep (C5H8)n olarak kalır. Kompleks hidrokarbonlara gelince, bunlar aymanda kümelerin her birine özgü özellikler gösterebilirler. Verilmiş bir kaba formüle, molekül kütlesi büyüdükçe artan sayıda gelişmiş formüller denk düşer. Böylece, C25H52 bileşiğine, geliştirilmiş birkaç milyon izomer formülü yüklemek olasıdır. Hidrokarbonlar, genellikle bir türdeşler dizisi halinde kümelendirilirler: Bir dizinin bileşikleri, bir ya da daha çok CH2 kümesi katılmasıyla, aralarında farklılık gösterirler. Dola yısıvla CH,-CH3, CH3-CH2– CH3, CH3-CH2-CH2-CH3 türdeş bir hidrokarbon dizisi oluştururlar. Bu tanım, dizinin maddelerinin fiziksel özellikleri sürekli biçimde değişirken, kimyasal özellikleri, bir tek öğesinin (genellikle birinci öğe) incelenmesinin hepsinin kimyasal özelliklerini aydınlattığı olgusuna bağlıdır. Belli bir dizi içinde, bütün karbon atomları sayısının artması, önce gaz, sıvı, sonra da katı bileşiklerin oluşmasına yol açmaktadır.
Hidrokarbon Fiziksel Özellikleri
Bilinen hidrokarbonların sayısının çok fazla olması ve fiziksel özelliklerin çok büyük çeşitlilik göstermesinden dolayı, hepsini anımsamak olanaksızdır. Bununla birlikte, örnek olarak, aynı sayıda karbon atomu için, alkinlerin sudaki çözünürlüğünün alkenierinkinden daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Alkanlar suda çözünmezler. Ama, birbirleri içindeki çözünürlükleri çok yüksektir. Sıvılaştırılmış kükürt dioksit gibi başka çözücüleri göz önüne alırsak, alkenler, alkanlara oranla çok daha büyük çözünürlüğe sahiptirler; bundan dolayı bu çözücü, bu iki hidrokarbon türünün ayrılmasında kullanılır.
Hidrokarbon Kimyasal Özellikleri
Üç tepkime kategorisi bilinmektedir: Molekülün bozunması; karbona bağlı hidrojen atomlarının yer değiştirmesi; katılma.
BOZUNMA. Bu olay çoğunlukla alev ile temas edildiğinde, özellikle de klor ve oksijen gibi elementlerin etkisiyle, kolayca oluşur. Klor ile, hidrojen klorür meydana gelir, karbon siyah toz halinde serbest kalır. Alkinlerle, tepkime ısı verici, ama, oluşmasını sağlayacak bir alevi gerektirmeden kendi kendine gerçekleştiğinden daha şiddetlidir. Hidrokarbonlar, oksijende iyi yanarlar: yanma sırasında açığa çıkan enerji, bazı motorların beslenmesinde (benzin, alkanlar, benzol) ve 3000°C’lık bir alev sıcaklığına erişilmesini sağlayan oksiasetilenli hamlaçlarda kullanılır. Tümüyle yanma sonucu karbon dioksit ve su oluşur. Az miktarda oksijen kullanarak yanmanın tam olması engellenebilir: Bu durumda, bol siyah karbon dumanı (özellikle alkinler ve aromatiklerde) ya da önemli miktarda zehirli karbon oksit oluşur. Alkanların bozunması sonucu karbon ile bileşikler veren flüor dışındaki güçlü yükseltgenlerin hidrokarbonlara etkisi yoktur. Bu bozunma tepkimeleri, aromatik halka dışındaki çoklu bağların en fazla kararsızlık gösterdikleri tepkimelerdir.
YER DEĞİŞTİRME. Alkanlarda ve aromatiklerde, bir hidrojen atomunun yerini bir element ya da elementler kümesinin alması, halojenler ve nitrolu ya da sülfonlu kümelerle kolayca gerçekleşir. Gerçek asetilenikler söz konusu olduğunda, bunlar özel bir durum gösterirler: Üçlü bağı taşıyan karbona bağlı, son derece devingen hidrojen, bu bileşiklere öbür hidrokarbonlarda karşılaşılmayan bir asit niteliği verir. Ayrıca, bu hidrojen atomları, Ag+, Cu+, Na+ iyonları gibi metal katyonlarıyla yer değiştirebilirler; böylece alkinürler oluşur. Alkanlar, metallerle kurşuntetraetil gibi organometalik bileşikler verirler. Nitrolu yer değiştirme türevleri, R-N02, derişik ya da arı nitrik asitle elde edilir. Benzen söz konusu olduğunda, bireşim kaynağı olan nitrobenzenler oluşurlar. Derişik sülfürik asit ve kükürt trioksit karışımı olan oleum ile R-SO3H türü, sülfonlu türevler elde edilir.
KATILMA. Bu tepkimeler, yalnız doymamış bağları olan hidrokarbonlarla gerçekleşir: Aromatik maddeler, özellikle de alkenler ve alkinler. Çok önemli olan bu tepkimeler, söz konusu hidrokarbonların belirgin özelliklerini oluştururlar. Isı, alkanların parçalanmasına ve alkenlerle alkinlerin polimerleşmesine neden olur. Aromatik halkalar, olağanüstü derecede kararlıdırlar. Genel olarak, aromatik olmayan siklik hidrokarbonlar, bunlara denk düşen hidrokarbonlar gibi davranırlar.
Kullanım Alanları
Doğada, birçok hidrokarbon karışımıyla karşılaşılır: Bitkisel yağlar; bataklık gazı; maden gazı (grizu); vb. Bunlardan en önemlileri, binlerce hidrokarbonun karışımı olan ve yapıları oluştukları yere bağlı olarak değişen petrollerdir: Pennsylvania petrolleri, özellikle parafinli hidrohidrokarbonlar; Bakû’nunkiler siklanlı hidrokarbonlar; Borneo’nunkilerse aromatik hidrokarbonlar içerir. Hidrokarbonların başlıca sanayi kaynakları, doğal gazlar, kömürler ve petrollerdir. Hidrokarbonlar, çağdaş iktisadın gereksinimlerinin büyük bir bölümünü sağlarlar ve kimya sanayisinin başlıca alanlarından birinin temelini oluştururlar.
Halk arasında hidrokarbür olarak bilenen hidrokarbon, hidrojen ve karbonun bir araya gelmesi sonucunda meydana gelmiş olan bir bileşik türüdür. Kullanım alanları her geçen gün genişlediğinden dolayı hidrokarbon ne işe yarar konusu önemlidir. Organik bileşikler sınıfında bulunan hidrokarbon sınıfında en çok kullanılan gaz metandır. Metan ise dört tane hidrojen atomunun ve bir tane karbon atomunun bir araya gelmesiyle meydana gelmiştir. Bu açıklamalarımızdan yola çıktığımızda hidrokarbonun sadece bir türünün olmadığını, birden fazla çeşidinin olduğunu söylememiz mümkündür. Kolay bir sınıflandırma yapabilmek için hidrokarbonlar doymuş hidrokarbonlar ve doymamış hidrokarbon olmak üzere sınıflandırılmıştır.
Hidrokarbonları yapısal olarak incelemek isteyen bilim insanların yapısal durumları referans alarak alifatik hidrokarbonlar, alisiklik hidrokarbonlar ve aromatik hidrokarbonlar olmak üzere sınıflandırma da yapmışlardır. Hayatımızın birçok alanında hidrokarbonlara rastlamak mümkün olduğundan dolayı sizlere tüm bu sınıflandırmalar hakkında bilgiler vererek hidrokarbon bileşiğini daha yakından tanımanızı sağlayacağız.
Doymuş ve doymamış hidrokarbonları incelediğimizde doymuş hidrokarbonlarda sadece bir kimyasal bağın, doymamış hidrokarbonlarda ise bir ve birden daha fazla kimyasal bağın yer aldığını görüyoruz. Alifatik ve alisiklik olarak kabul edilen bileşikler de aynı şekilde incelemelerin kolay yapılabilmesi adına kendi arasında doymuş ve doymamış şeklinde gruplara ayrılmaktadır. Doymuş alifatik hidrokarbon grubunda yer alan bileşiklere alkanlar ya da parafinler denilebilmektedir. Aromatik hidrokarbonlar bir veya daha çok benzen halkası bulundurmaktadır. Aromatik hidrokarbonlar ise c-c ve c=c bağları şeklinde altı köşeye sahip karbon halkası meydana getirmektedir. Benzen ve türevleri, toluen, ksilen, naftalin aromatik hidrokarbonlara örnek olarak gösterilebilir. Doymuş hidrokarbonları ele aldığımızda bu hidrokarbon türünün en fazla hidrojeni içerisinde barındırdığını görmekteyiz.
Doymamış olarak nitelendirilmekte olan hidrokarbonları ele aldığımızda bu türde karbon elementlerinin 2 ya da 3 bağ ile birbirlerine bağlı olduklarını görüyoruz. Alifatik sınıfında yer alan hidrokarbonlar hidrojen atomlarının düz veya dallanmış karbon zincirlerinden oluşmaktadır. Alifatik hidrokarbonlar açık konumda yer alan zincirler ile bağlanmış durumdaki karbon elementlerini bulundurmaktadır. Hidrokarbonları incelediğimizde bazı hidrokarbon türlerinin doğada yer aldığını ancak hidrokarbon sınıfında yer alan birçok bileşiğin suni olarak üretildiğini görmekteyiz. Suni yolla üretilen hidrokarbonların büyük bölümü petrolden ve kömürden ele edilmektedir.
Hidrokarbon özelliği taşıyan gazların büyük bölümü yanıcı özelliktedir. Bu etkisinden dolayı ısıya gereksinim duyulan kaynak sanayisinde hidrokarbonlar sıklıkla kullanılır. Saf halde kullanım alanları dar olduğundan dolayı hidrokarbonların çeşitli elementler ile yeni bileşikler elde edilmesi suretiyle kullanıldıkları bilinmektedir. Özellikle endüstri sanayisinin önemli maddelerinden olan reçinelerin üretiminde hidrokarbonlardan yüksek oranda yararlanılmaktadır. Karbon çevre kirliğinin oluşmasına neden olduğundan dolayı doğadaki oranı dengede tutulmalıdır. Çevre kirliliği nasıl önlenir makalesine göz atarak bu konu hakkında da bilgiler alabilirsiniz
Merhaba arkadaşlar bugünkü yazımızda sizlere hidrokarbonlar, polimer hidrokarbonlar ve hidrokarbonların özelliklerini anlatacağız.Petrolde, doğal gazda, kömürde, birçok bitkinin özsuyunda, çiçeklerin, meyvelerin, baharatın aromasında bulunan hidrokarbonlar, günlük yaşamımızın ayrılmaz bir parçasıdır.
Petrolün arıtılması sırasında fiziksel – kimyasal yöntemlerle hazırlanan veya kimyasal yöntemlerle daha ayrıntılı bir şekilde dönüştürülen hidrokarbonlar, enerji ve birçok ürün (yağlayıcılar, deterjanlar, ilaçlar vb) verir. Belli başlı plastik maddeler, doğal kauçuk ve bunun gibi birçok sentetik elastomer aslında, binlerce, hatta milyonlarca kere zincirlenmiş özdeş motiflerden oluşan, dev hidrokarbon moleküllerinden başka bir şey değildir.
Gezegenimiz üzerinde bilinen ve işletilen bütün hidrokarbonlar biyogenetik kökenlidir. Bunlar, jeolojik katmanlar içinde hapsolmuş canlı organizma artıklarının, oksijensiz ortamda ve ısının etkisiyle uğradığı yavaş dönüşümler sonucunda oluşmuştur.
Hidrokarbonlar, yalnız Dünya gezegenine özgü değildir. Metan, Evren’in en önemli bileşenlerinden biridir; biyogenetik değil, kozmik kökenlidir, yani hidrojenin, termonükleer karbonla tepkimeye girmesinden kaynaklanmıştır. Metana yıldızlararası ortamda rastlanır; gaz, sıvı veya katı biçiminde, dev gezegenlerin Jüpiter, Satürn ve özelliklede, Uranüs ve Neptün bileşimine girer. Bu gezegenlerde ayrıca, güneş ışımasının yol açtığı foto-kimyasal tepkimelerden kaynaklanan daha ağır hidrokarbonların da varlığı bilinmektedir.
Hidrokarbon ‘ların Özellikleri
Moleküllerin çeşitliliği karbon – karbon ve karbon – hidrojen bağlarının birleşmesiyle oluşmuştur. Genel formülü CnH2n + 2 ve karbonlu zinciri dallanmamış olan alkanlar, C4 ’e kadar gaz, C5 ile C15 arasında sıvı ve bunun ötesinde katıdır. Bununla birlikte, zincirdeki dallanmalar, gaz haline dönüşmede bir artışa yol açar. Mesela, n-pentan 36 °C’de kaynar, oysa en dallanmış izomeri olan dimetil-2,2 propan ancak 9 °C’de kaynar. Suda hemen hemen çözünmez olan alkanlar (tıbbi parafin yağı gibi) tatsız ve kokusuzdur (algılanabilmesi ve dolayısıyla oluşturduğu tehlikenin farkına varılabilmesi için, kokulandırılması gereken metan gibi).
Alkanların kimyasal tepkinliği parafin adının çağrıştırdığı kadar zayıf değildir. Tam veya kısmı yükseltgenmenin yanı sıra, alkanlar kraking, halojenlenme, nitrolama tepkimelerine de girer. Bu arada, alkanların havanın oksijeniyle tepkimeye girmesinin uygulamada ve sanayide çok büyük bir önemi vardır; çünkü sözü edilen bu tepkime insanların tükettiği enerjinin en önemli bölümünü sağlamaktadır. Eğer alkanların yanması eksik bir şekilde yapılır veya buharla reforming yönteminde olduğu gibi su buharı eşliğinde gerçekleştirilirse, sentez gazı adı verilen çeşitli karbon ve hidrojen oksiti karışından elde edilir. Bu tepkime, gübreler için gerekli olan amonyağın üretiminde, metanol üretiminde ve daha başka birçok kimyasal tepkimede kullanılır.
Alkanların diğer iki tepkime türünün uygulamada büyük önemi vardır. Bunlardan ilki alkenleri ve sınaî organik kimyanın hemen bütün girdi ürünleri için gerekli aromatileri veren buharla kraking yöntemidir. Diğeri ise temel olarak aromatik hidrokarbonlar veren petrol arıtma işlemlerinden biri olan katalitik reforming yöntemidir. Bir hidrokarbon (etandan gazoile kadar) ve su buharı karışımı, çok kısa süreler (1 saniyeden daha az) için, yüksek sıcaklıklarda (8000C dolayında) tepkimeye sokularak, krakinge uğramış gazların birden soğutulmasıyla, en önemli bileşenleri alkenler olan (genel formülleri CnH2n) çeşitli karışımlar elde edilir: etilen, propilen, butenler, bu arada butadien ve aromatikler (benzen, tolüen, ksilen). Elde edilen bütün bu karışımların çeşitli yöntemlerle ayrılması, kimya sanayinde ham madde olarak kullanılacak olan alkenlerin ve aromatiklerin saf olarak elde edilmesine olanak sağlar. Alkenler veya olefinler, büyük kimyasal tepkinlik özellikleri nedeniyle yaygın olarak kullanılan maddelerdir. En basit iki alken çeşidi olan etilen (eten) ve propilen (propen), aynı zamanda uygulamada en çok kullanılanlardır. Alkanların buharla kraking yöntemiyle işlendiği birimlerde milyonlarca ton düzeyinde üretilen alkenler, birçok kimyasal tepkimeye yatkındır.
Nitekim etilen, polietilen halinde polimerleşebilir, vinil klorüre veya stirene dönüştürülebilir, sonradan etilen – glikole, gerilimetkin maddelere ve başka ürünlere dönüştürülmek üzere, etanole veya etilen okside de yükseltgenebilir. Propilene gelince, çok sayıda polimer verir: polipropilen (otomobil sanayinde en çok kullanılan hidrokarbonlardan biridir), poli-akrilonitril (mesela akrilik iplik yapımı için), poliüretanlar için polioller (yalıtkan köpükler), boyalara ve mürekkeplere yönelik reçineler için akrilatlar vb. Propilen ayrıca, birçok başka sanayi ürününün sentezinde hammadde olarak da kullanılır: hayvan yemi olarak kullanılan aminoasit çeşidi olan metiyonin veya fenol üretiminde kullanılan aromatik bir hidrokarbon olan kümen gibi.
Aromatikler, altı karbon atomlu bir veya daha çok benzen halkası içeren hidrokarbonlar olarak tanımlanır. Düzlemsel olan yapılan nedeniyle, aromatikler dediğimiz bu hidrokarbonların bağ enerjileri özellikle çok yüksektir. Bir örnek olarak benzeni (C6H6)ele aldığımızı düşünelim; benzende, rezonans enerjisi denen bu fazla enerji eşlenik çift bağların elektronlarının yöresizliğinden kaynaklanmaktadır. Bunun sonucunda, çok ilgi çekici kimyasal özellikler ortaya çıkar; özellikle aromatik halkanın hidrojen atomlarını, çok sayıda işlevsel grupla onartma imkanı doğar. Benzenin bu özelliği, bunun, son derece çeşitlilik gösteren kimyasal ürünlerin elde edilmesinde kullanılmasına imkân verir: polimerler, çeşitli ilaçlar, boyar maddeler.
Polimer Hidrokarbonlar
Bir çift bağa sahip olan alkenler, kendi kendiyle veya aynı aileden alkenlerle tepkimeye girerek polimerler veya kopolimerler (eşpolimerler) vermeye çok yatkındır. Bu dev moleküller, sanayinin bir ürünüdür; çünkü kauçuk ve birkaç bitkisel reçine dışında, yüksek molekül kütleli doğal polimer hidrokarbonlara bugüne kadar rastlanmamıştır.
Etilenin polimerleştirilme tepkimesi, 1930 yılında, tesadüf eseri olarak İngiliz kimyasal ürünler şirketi İmperial Chemical İndustries’de bulundu. Ama başlangıçta, yaklaşık 2000 barlık çok yüksek basınçlar altında gerçekleştirilen bu tepkimenin teknolojisini kolayca uygulanabilir hale getirmek için yıllar gerekti. Çok geçmeden ilginç mekanik ve elektriksel özelliklerinin farkına varılan polietilen, birçok farklı uygulamada kullanılmaya başladı. Daha sonra, 1950’li yıllarda kimyacı K. Ziegler, düşük basınç altında (100 bardan daha az) polimerleştirme tepkimesini geliştirdi. Bu yöntem 1970’li yıllarda polietilenin bütün çeşitlerine yaygınlaştırıldı; böylece o tarihten itibaren polietilen, dünya çapında en çok kullanılan plastik madde haline geldi. Çöp torbasından elektriksel yalıtıma kadar uzanan çok çeşitli alanlarda kullanıldı.
Propilenin polimerleştirilmesiyse ancak birkaç yıl sonra, birçok kuramsal ve teknik ilerlemenin ardından başarılmıştır. Gerçekte, propilen monomerlerinin uzayda zincirlenmesi için üç yol vardır; ama bunlardan ancak biri, yanı izotaktik polimerleşme, ilginç mekanik özellikleri olan dev moleküller verir. Günümüzde polipropilen, kondansatörler için gerekli olan çok ince filmden bahçe mobilyalarına kadar çok sayıda kullanım alanı bulmuş olan plastik maddelerden biridir.
Polipropilen
Hidrokarbonlardan türemiş olan üçüncü büyük plastik madde polistirendir; bu madde, aromatik bir halka içeren bir alken olan stirenin polimerleştirilmesi yoluyla elde edilir; stiren ise, etilenin benzenle olan bir tepkimesi sonucunda elde edilen bir maddedir. Stiren kütlesel olarak veya sulu asiltı halinde kolaylıkla polimerleşebilir. Ayrıca, çift bağ taşıyan çok sayıda bileşikle kopolimerleşme özelliği de vardır. Bu büyük kopolimerler ailesinin, çok çeşitli uygulama alanları vardır.
Doğal kauçuğun ve çeşitli elastomerlerin de eklenmesi gereken bu üç büyükten başka, kimyacılar, yüksek molekül kütleli ve hidrokarbon yapılı başka plastik maddeleri ve reçineleri de sentezleyebilmektedir.
Sende Bilgi Ekle
Bu yazının geliştirilmesine yardımcı ol.